Suy tư Tin Mừng Chúa
Nhật Thứ Tư thường niên năm C 03/02/2019
(Lc
4: 21-30)
Hôm ấy, tại hội-đường Nadarét, sau khi
đọc sách ngôn sứ Isaia, Đức Giêsu bắt đầu nói với họ: "Hôm nay đã ứng nghiệm lời Kinh Thánh quý vị vừa nghe." Mọi
người đều tán thành và thán phục những lời hay ý đẹp thốt ra từ miệng Người.
Người nói với họ: "Hẳn là các ông muốn nói với tôi câu tục ngữ:
Thầy lang ơi, hãy chữa lấy mình! Tất cả những gì chúng tôi nghe nói ông đã làm
tại Caphácnaum, ông cũng hãy làm tại đây, tại quê ông xem nào!" Người
nói tiếp: "Tôi bảo thật các ông:
không một ngôn sứ nào được chấp nhận tại quê hương mình.
"Thật
vậy, tôi nói cho các ông hay: vào thời ông Êlia, khi trời hạn hán suốt ba năm
sáu tháng, cả nước phải đói kém dữ dội, thiếu gì bà goá ở trong nước Israel; thế
mà ông không được sai đến giúp một bà nào cả, nhưng chỉ được sai đến giúp bà
goá thành Xa-rép-ta miền Xi-đôn. Cũng vậy, vào thời ngôn sứ Êlisa, thiếu gì người
phong hủi ở trong nước Israel, nhưng không người nào được sạch, mà chỉ có ông
Naaman, người xứ Xyri thôi."
Nghe vậy, mọi người trong hội đường đầy
phẫn nộ. Họ đứng dậy, lôi Người ra khỏi thành -thành này được xây trên núi. Họ
kéo Người lên tận đỉnh núi, để xô Người xuống vực. Nhưng Người băng qua giữa họ
mà đi.
“Hờn ghen chưa giải thoát, nên thành bệnh”
“Sảng sốt từng cơn, nhớ bạo hành.”
(Dẫn
từ thơ Đinh Hùng)
Bệnh
hờn ghen chưa giải thoát, nên thành chuyện. Cơn bạo hành sảng sốt, vẫn chưa
nguôi. Vì chưa nguôi thành chuyện, nên cần tìm đến lời của Chúa để giải-hoá
minh nhiên, hài hoà.
Lời
Chúa, các tuần tới trích dẫn nhiều trình thuật từ thánh Luca, rất già dặn. Lâu
nay, ta thấy thánh Luca ghi trình thuật theo cung cách chuyển trao văn hoá từ Đạo
của dân con Israel qua tôn giáo nhuốm mầu văn hoá Hy Lạp, thời đế quốc. Thánh
Luca muốn Đạo đi vào cuộc sống đích thực như một “tôn giáo” khả dĩ tôn kính được
và đã được kính tôn. Nhưng thánh sử không nghĩ đạo đó hoặc bất cứ đạo nào cũng
có thể thay thế được cuộc sống đích thực hoặc coi đó chỉ như chuyện phụ thuộc.
Ngoài
ra, thánh-nhân cũng đặt trọng tâm nơi trình thuật mình ghi đưa vào công cuộc thừa
sai cho người ngoài. Tuy là thế, sứ vụ này có mục đích khuyến khích người ngoài
Đạo hãy khởi sự di hành về với Giêrusalem góp phần tái thiết ngôi đền rất
thánh. Làm như thế, người ngoài Đạo sẽ tìm ra nơi chốn đích thực để con dân
Chúa tin tưởng vào tương lai, rất mai ngày.
Giả
như Đạo Chúa được coi là văn hoá rất tư riêng hầu sống đời lý tưởng, thì đó
cũng không được nâng đỡ ở thế giới phàm tục. Hiểu như thế, cũng nên đọc trình
thuật Luca như thể thánh nhân đã phát minh ra thế giới của riêng mình, trong đó
lý tưởng về Đạo sẽ còn tiếp tục phấn đấu. Và như thế có nghĩa: mọi kẻ tin sẽ đề
cao giá trị của Đạo và chứng tỏ cho người ngoài biết ý nghĩa ấy thế nào.
Chẳng
hạn, thánh Luca viết: Chúa tuyên bố với dân con mọi người rằng: không thể có
ranh giới giữa người với người. Thánh sử từng mô tả Chúa là thức ăn bổ dưỡng mọi
người. Thánh Luca muốn Chúa chủ trương
trong Hội thánh không có ai trên/dưới, vẫn đồng quyền. Thánh sử không mấy đặt nặng
việc diễn tả Chúa như Đấng Mêsia-chịu-nạn-chịu-chết, cho bằng Ngài là Đấng Phục
Sinh quang vinh đã chiến thắng khổ đau và sự chết. Sự chết, theo nghĩa chia
cách/tách rời. Và, Phục sinh mang nghĩa gồm tóm mọi người, bao gộp và cùng sống
trong yêu thương, tuy va chạm.
Điều,
mà thánh Luca vẫn làm, là: cho thấy mô-hình chính-yếu qua đó mọi cái hay/đẹp
không do thế giới này tạo ra. Mà đó chỉ là biểu tượng. Biểu tượng đặc trưng dạy
ta cách sống không theo cung cách đặc thù, nhưng sống thực sự. Thánh Luca cũng
đã chứng tỏ rằng: những gì thuộc về quá khứ đều do từ Chúa và Hội thánh mà ra.
Thánh sử cũng hướng ta về với đặc trưng “dân dã” khá cởi mở và chiêm nghiệm; về
với thế giới có cuộc sống dân sự vẫn chan hoà kẻ tin với những người còn ngờ vực,
để rồi ta học cách sống tự do, biết lắng nghe và hiểu thấu đáo dấu chỉ thời đại
mà tham gia cuộc sống ở ngoài.
Có
lẽ là, trong nhiều thập niên qua, ta có được kinh nghiệm sống khả dĩ giúp ta hiểu
được nhiều sự việc. Chẳng hạn, qua mạng vi tính và những gì nó kéo theo sau, ta
sống với thời đại truyền thông rất nhanh chóng cởi mở với mọi người. Xã hội ta
chung sống, đã biết cho đi và sẵn sàng nhận đón nhiều phát minh về thông tin rộng
khắp với các phương tiện tân tiến như USB,
MP3, iPOD, chuyện trò trên mạng hoặc Facebook, Youtube… nghĩa là ta có thể nắm
bắt được những gì mình thích thú trong nền văn hoá vẫn trên đà thay đổi, chuyển
biến. Đó là cuộc sống thị thành mà thánh Luca vẫn bị hớp hồn vào lúc trước với
tầm mức giáo dục mỗi ngày một cao. Đó là nhân chủng học, cũng rất mới. Một thế
giới ngày càng mang tính nhân bản hơn rất nhiều.
Nói
thế là bởi trình thuật Luca đã đưa ra một số vấn nạn về lòng Đạo và giá trị thực
của tín hữu trong quá khứ có ý nghĩa gì với thế giới phàm trần. Các kẻ tin khi ấy
còn tìm hiểu nhiều hơn thế. Tuy vậy, điều này giúp người đọc hiểu rõ tâm trạng
của thánh Luca tác giả so với cuộc sống của Chúa và các kẻ tin thời ban đầu,
thì thế giới quanh ta hồi đầu thế kỷ thứ hai, lại rất khác. Thánh Luca vẫn tìm
cách minh định vị trí cho giá trị nào từng tạo nên thế giới ban đầu và xem nhóm
nào thực tình đóng góp cho cuộc sống tốt đẹp hơn.
Đầu
trình thuật, thánh Luca mô tả Chúa phát biểu những điều chính yếu cho người có
mặt ở hội đường Nadarét hôm ấy, tức những điều căn bản của niềm tin ta nêu ở
trên. Trình thuật tuần rồi cũng nói đến chuyện tương tự như thế. Như thế, tức:
theo các nhà chú giải, thì cảnh trí hội đường là do thánh Luca dàn dựng. Bởi, cho
đến nay, các nhà khảo cổ vẫn chưa tìm ra di cảo nào về các Ngôn sứ đúng thực
như thế. Tuy nhiên, ở đây, lịch sử không thành vấn đề. Vấn đề là: vào thời trước,
muốn có nguồn hứng thú để làm việc gì đó mà chẳng có ai làm, điều ấy thật cần
thiết. Sự việc nói ở đây, là bàn về cung cách sống thực chưa một ai biết tới.
Và, thánh Luca ghi khắc vài đường nét có thể có, để người đọc Tin Mừng suy ra hầu
tự biết.
Về
việc này, có thể kể ra đây hai yếu tố khả dĩ trở thành sự thực. Thứ nhất, là:
truyền thống tôn giáo thời tiên khởi –bất kể người đọc nghĩ thế nào về tính
thánh thiêng và cung cách lịch sử của “Đức Chúa”- cũng không là việc để ta theo
đó mà tiếp tục hiểu biết/bắt chước từng ly từng tí, rất máy móc. Bởi, lịch sử
không chỉ là việc lập đi lập lại mà không thích ứng, như các nhà sinh-vật-học từng
am tường và xác chứng. Thứ đến, dân gian quần chúng, chí ít là những người thuộc
tầng lớp “dân dã”/thế tục hoặc có cuộc sống rất dân thường như ta ngang qua lịch
sử nhân loại vẫn cần được tôn trọng và cần ta có động thái đúng đắn. Việc ấy
không phải thứ yếu hoặc không cần thiết đối với Đạo, nhưng là cách thức để Đạo
Chúa tìm ra được thế đứng trong hệ thống lớn rộng hơn.
Hiểu
như thế, mới thấy thánh Luca đã có những suy nghĩ rất lớn lao, cao trọng. Ngài
có đầu óc rất vĩ đại. Viết nhiều. Hiểu nhiều. Và, tư tưởng ngài cũng cao siêu,
mang nhiều tính chất nói về tương lai mai ngày, rất ngôn sứ. Như trình thuật
hôm nay, thánh nhân nói cho ta biết về những gì Chúa phát biểu ở hội đường.
Ngài đưa ra nhiều tư tưởng chính yếu, mà dân chúng khi ấy cứ bác bỏ, không nghe
lời. Bác bỏ, không chỉ có nghĩa chống đối, nghịch ngạo mà còn nổi dậy làm loạn
chống lại ý niệm mới mẻ ấy nữa.
Thời
hôm nay, quần chúng cũng đã và đang thực hiện những động thái tương tự như thời
của thánh Luca, cả ở trong lẫn ở ngoài hội thánh. Thái độ của quần chúng bao giờ
cũng thế. Vẫn cứ chống đối, nghịch ngạo, phản bác những gì được Chúa phát biểu
như ở trình thuật được thánh Luca dàn dựng như một áng thơ. Vào buổi này, chúng
dân biết rất ít và quan tâm cũng không nhiều về chuyện dấn thân theo Chúa mang
ý nghĩa gì? Tựa hồ, ra sao? Kết quả thế nào?
Cũng
có thể, thánh Luca giống Chúa, là cần đi vào và đi xuyên suốt các buổi bàn thảo,
cãi tranh của thế giới, để rồi Ngài sẽ biến mất khỏi hiện trường cho đến khi
con người giải quyết được mọi tranh chấp, lẫn xung đột. Bởi, thánh Luca không
chỉ là tác giả công trình viết lách lớn lao như các thánh Phaolô, Máccô,
Mátthêu. Nhưng thánh Luca lại đã và đang đưa ra những vấn đề thiết thực rất trực
tuyến như con người thời đại. Ở mọi thời. Lúc nào cũng thế.
Thế
nên, nhà thơ Luca rất thích hợp với dân gian ở thời buổi tràn ngập những kỹ thuật
cao, vi tính, di động chỉ muốn giúp người đời đi vào và đi xuyên suốt những cái
hay/cái đẹp của đời người. Và con người. Chí ít, là người được Chúa dẫn dắt,
căn dặn và bảo ban.
Trong
tâm tình đầy tính cảm nhận, cũng nên ngâm lại lời thơ trích ở trên, để lại hát:
“Em hết là Em của Anh,
Mà
quên không nỡ, giận không đành.
Hận
chưa giải thoát, ghen thành bệnh.
Sảng
sốt từng cơn, nhớ bạo hành.”
(Đinh Hùng – Trái Tim Hồng Ngọc)
Sảng
sốt, hờn ghen với bạo hành, là chuyện của đời và của người. Còn, chuyện của con
dân Đức Chúa vẫn theo gương lành của thánh-nhân, vẫn không rời. Cứ theo đường lối
Chúa đi, để rồi chắc chắn sẽ thực thi cuộc sống thân thương, đằm thắm, êm ấm.
Êm và ấm, như Hội thánh vẫn quyết tâm gìn giữ.
Lm Kevin O’Shea DCCT
biên soạn –
Mai
Tá lược dịch