Suy tư Tin Mừng Chúa nhật
thứ 5 mùa thường niên năm A 09.02.2014
“Hoa cười nguyệt rọi,
cửa lồng gương,”
Lạ
cảnh buồn thêm, nỗi vấn vương.”
(dẫn nhập từ thơ Hàn
Mặc Tử)
Mt
5 13-16
Với nhà thơ, nay cứ vấn
vương một nỗi như hoa cười, nguyệt rọi, cửa lồng gương. Với nhà Đạo, xưa cũng vương
vấn nhiều tình đầy hạnh phúc rất “8 mối”, được thánh-sử diễn tả ở trình-thuật.
Trình-thuật về “phúc hạnh 8 mối” hay
“Hiến Chương Nước Trời”, thật ra không là lời Chúa đã nói thế, mà chỉ là lối hành
văn đặc-biệt mà thánh Mát-thêu đã diễn-tả và như đường lối sáng-tác kiểu Do
thái, vào thời đó. Văn-chương thời đó cốt đưa ra cho người đọc hiểu theo kiểu “bánh
mì xắt lát nhiều lớp, xếp bắt chéo”. Lát đầu song song với lát cuối và lát thứ
hai song song với lát áp chót, cứ thế diễn tả cách thoải mái, ý nhị. Rõ ràng
là, cung cách viết lách theo kiểu này cứ xếp lớp chòng chéo nhau, chuyển thông-điệp
thật rất đẹp.
Trình thuật, nay thánh Mát-thêu
diễn-tả ở đoạn đầu, vào lúc Chúa cất bước lên đồi cao có chúng dân cứ thế kéo
nhau đi theo; và đoạn cuối trình-thuật, lại mô-tả Chúa xuống đồi, cũng có chúng
dân đi theo Ngài, rất lũ lượt. Các đoạn tiếp theo sau, thánh-sử đề-cập đến 9 mối
phúc hạnh. Và, đoạn chót nhắc nhở những 3 lời rất cảnh-báo: các “lát bánh” mô-tả
ở giữa bài, bàn việc thực-thi luật Torah và chuyện các ngôn-sứ thời buổi trước
theo cung-cách cũng diễn-tả theo cách “tượng thanh tượng hình”, giống như thế.
Trọng tâm trình-thuật, nay thánh-sử cốt
bàn về luật chính-yếu ở thời đó, như: cấm giết người, chớ ngoại tình hoặc đừng ly
dị, cùng một số hành-xử khác như: thề độc, hoặc trừng phạt cùng đòi hỏi phải yêu
thương cả đến kẻ thù mình, nữa. Điều này tương-xứng với yêu-cầu ở phần cuối của
điều luật, là: làm cách nào xử lý tiền bạc/tài sản cho tốt đẹp và làm sao liên-hệ
mật-thiết với bà con họ hàng, chốn thôn làng.
Phần giữa trình-thuật, tác-giả
Mát-thêu càng đi dần vào cốt-lõi của “Hiến Chương Nước Trời”, tức: bàn về bổn-phận
phải bố thí, nguyện cầu và kiêng khem. Điều, làm cho trình-thuật thánh Mát-thêu
khác với thánh Luca và/hoặc các thánh-sử khác, là tác giả Mát-thêu lại đã chêm
vào bản-văn mình viết “Kinh Lạy Cha” Chúa truyền-dạy như trọng-tâm mọi động-tác
nguyện cầu nội-tâm; và đặc biệt là quyết-tâm tha-thứ hết mọi người.
Có thể nói, toàn-bộ công việc cải-tân
luật Torah do Đức-Chúa-là-Môsê-Mới trên núi thánh, là nội-dung chính được nhắm
đến trong “Kinh Lạy Cha”. Nội dung kinh này, tỏ cho thấy quan-hệ huyền-nhiệm Cha-Con
rất tốt đẹp của Thiên-Chúa. Sự việc này, tăng dần với bổn phận tiên-quyết của
người biết “cảm kích” quà tặng khó lường, do Cha ban. Lời kinh tập trung vào tương-quan
xã-hội cũng như nhu-cầu tha-thứ hết mọi người; đồng thời, chấp-nhận sự thứ-tha của
người khác. Tất cả, đã trở-thành điều quan-trọng đối với hành-xử căn bản là chúc-tụng/ngợi
ca và cảm tạ Chúa phú ban món quà quí già, làm con Ngài.
Vào Mùa Chay, Hội-thánh thiết-lập nghi-thức
“Khai-tâm Lòng đạo” là cốt tăng-cường ý-nghĩa quà tặng Chúa ban như nhiệm-tích
thánh-thiêng đưa vào cử-hành ở Lễ Vọng Phục Sinh. Sở dĩ “Kinh Lạy Cha” đặt vào
phụng-vụ của buổi ấy, là để chuẩn-bị cho những ai chấp-thuận “khai tâm lòng đạo”
biết nhận ra quà của Chúa rất quí giá. Hiến Chương Nước Trời ở trình-thuật thánh
Mát-thêu diễn tả giúp ta hiểu được sự việc canh-cải gồm tóm ý-nghĩa và kinh-nghiệm
quí giá của quà tặng, còn nhiều hơn.
Đàng khác, tư-duy ý-nghĩa của “8 mối
phúc-hạnh” nơi Hiến Chương Nước Trời, còn là suy-tư về toàn-bộ ý nghĩa rút ra từ
nơi đó. Đây, là ý-nghĩa Lề-luật mà người Do-thái từng tuân-thủ rất nhiều năm ta
có thói quen gọi là “Luật Torah”.
Cụm từ “Torah” ta nghe biết cũng nhiều, thật ra, là phần đầu của Kinh Thánh
Do-thái và là Sách Cựu Ước dành cho mọi Kitô-hữu, tức gồm các sách: Sáng Thế,
Xuất Hành, Lê-vi, Dân Số vá Đệ Nhị Luật. Các bậc thức-giả vẫn gọi đó là Sách Ngũ
Thư, tức đầu đuôi 5 cuốn Kinh Sách do Môsê lập. Các điều-luật ghi ở Ngũ Thư được
viết trên “chỉ cảo” duy-nhất, tức: văn-bản chính-thức được thiết-lập ngay từ
đầu. Đây là Sách Thánh “tiên khởi” của Do-Thái-giáo lẫn Đạo Chúa. Người Do-thái
trân-trọng Sách này với tất cả niềm vui như trọn vẹn tài sản của riêng mình.
Cụm-từ “Torah” được mọi người hiểu theo nghĩa “lề-luật của Do-thái”. Quả là,
sách Ngũ Thư bao gồm rất nhiều điều-khoản, chẳng hạn như: 10 điều răn-dạy,
tuyển-tập luật-pháp và một số qui-định đặc-biệt dành riêng cho người Do-thái mà
thôi như: tục cắt bì, thừa kế, vv… gồm tóm nhiều truyện kể, ghi ở trong đó. Lâu
nay, ta vẫn gọi đó là: “Lề-luật Do-thái”, nhưng đó không là văn-bản được chuyển-vận
từ sách ghi rõ luật Torah cho người Do-thái, như đa số nhiều người vẫn hiểu thế
mỗi khi nói đến Ngũ Thư, tức: sách đề-cập mỗi luật và luật, thôi.
Thật ra
thì, “Torah” chỉ có nghĩa như: chỉ-thị
hoặc giáo-huấn mà người Do-thái muốn mọi người chú tâm như qui-định do cha ông
để lại và là luật-lệ do cha mẹ đề ra, tựa Châm ngôn 18 ở Cựu Ước. Giáo huấn rút
từ Luật Torah, mang nhiều ý-nghĩa hơn các điều-luật cần được áp-dụng cách triệt-để.
Đó là chỉ-dẫn giúp ta học cách quan-hệ với Chúa, và đi vào thế giới của Ngài. Có
điều hay, là: ngay phần đầu Luật Torah là sách Sáng Thế Ký, lại không thấy bất
cứ điều-khoản nào nói về luật-pháp mà chỉ là truyện kể, thế thôi.
“Torah” tiếng Hipri xuất tự
cụm-từ Hy Lạp “nomos”, diễn tả
quan-hệ ta có với Chúa, nhưng không là điều mọi người ưa thích. Chính Luther,
là người đầu tiên trong Đạo đã trích-dịch cụm-từ ấy thành “điều luật” và đưa
vào văn-bản Kinh-thánh cùng nền thần-học chính-mạch. Nói chung, ông muốn nói
lên phản-ứng của người đi Đạo đối với hệ-thống luật-lệ rất chi tiết mà ông thấy
đầy nơi cuộc sống của người Công-giáo, vào thời ấy.
Kinh thánh
Do thái, ở sách cuối như: Ezra, Nêhêmiah, Ký sự 1 và 2 lại thấy có câu “Torah
của Đức Chúa” như mặc-khải thánh-thiêng do Môsê điều-nghiên suy-tư. Cứ thế, “Torah” trở-thành Luật truyền-khẩu do
Chúa nói cho ta biết, rồi dần dà, ta coi đó như luật viết thành văn. Tuy nhiên,
bản-văn Torah viết bằng chữ, tự nó không đứng vững, nhưng được bao- bọc bằng
các khoản luật truyền-khẩu, có diễn giải.
Nói chung
thì, “Torah” là đường-lối giúp ta
sống đúng cách; đúng phong-tục/luật-lệ của người Do-thái từ trước đến nay. Tầm-suy
nguồn-gốc tiếng Do-thái, người đọc thấy: tiếng ấy có nghĩa như “Mũi tên bắn” đánh
thẳng vào mục tiêu, rất trúng đích. Như, Thánh vịnh 119 có đoạn viết rất rõ:
“Luật pháp Ngài, lạy Chúa, con yêu chuộng
dường bao, suốt ngày cứ suy đi gẫm lại! Mệnh lệnh Chúa làm con khôn hơn địch
thủ, vì con hằng ấp ủ mệnh lệnh đó trong lòng “(Tv 119: 97-98)
Cũng tựa hồ sự việc người
Công giáo lâu nay cất-giữ Mình Chúa ở “Nhà Tạm” thế nào, thì người Do-thái khi
xưa cũng lưu-trữ Luật Torah trong “Khám” ở hội-đường, hệt như thế.
Với thánh
Mát-thêu, “Torah-Mới” không là văn-bản giảng về Lề-luật hoặc Tin Mừng viết
thành sách, cũng chẳng là bộ sưu-tập gồm mọi ký-ức truyền-tụng qua cửa miệng,
cũng chẳng là truyền-thuyết hoặc truyện kể rất “đáng nể”, nhưng là chính Chúa bằng
xương bằng thịt, được ban cho ta.
Thánh
Mát-thêu ưa gọi Tin Mừng mình viết như “Sáng Thế Ký” mới của Đạo. Thật ra thì,
Sáng Thế Ký ở Kinh-Sách là văn-bản cuối thêm vào Luật Torah theo cách hiểu này
khác, đây lại là thành-tựu của bộ luật được người Do-thái xưa nay trân trọng. Đó
cũng là truyện kể về cách sống của nhân loại, trong đó có phần khai-thác rất lan
man, tản mạn nguy không kém. Thêm vào đó, là: đoản-văn ngẫu-hứng về tự-do và lý-sự
gồm một số truyện xung-khắc nam/nữ, và/hoặc nền tảng gia-đình, tương lai nhân-loại;
có sự chết, có nét đẹp và các anh-hùng-ca cùng truyện cám dỗ, có công bằng
chính trực của giao ước và lề-luật, nữa.
Nói cho
cùng, đây là văn-bản/truyện kể của con người về giai-đoạn chuyển từ di-sản
tổ-tiên và lòng sùng-kính rất Đạo vào tình huống hy-vọng. Sáng Thế Ký có đoạn nói
rõ: Đức Chúa là Đấng Tạo Thành Trời Đất, Ngài để mọi sự cứ thế xảy ra và biến
mọi hỗn-độn thành trật-tự. Con người, đặc biệt là nữ-giới, lại được Tạo-hóa
chăm-nom đặc-biệt và được ở chốn rất cao của cuộc sống, cũng rất thánh. Nói cho
cùng, Sáng Thế Ký còn là truyện tình-tứ rất triệt-để và tích-cực.
Thánh
Mát-thêu từng nắm rõ điều đó, nên đã tuyển-chọn các truyện kể tiêu-biểu và còn tiến
xa hơn. Mở đầu Tin Mừng mình, tác-giả Mát-thêu đã sử-dụng những câu như: “Sách Cội
Nguồn” về gia phả của Đức Giêsu như sau…” Rõ ràng là, với thánh Mát-thêu, Đức
Giêsu là “Torah-Mới và Chung Cuộc”, tức: ý-nghĩa mới-mẻ và kết-cuộc của một Khởi-Đầu
Mới” của nhân-loại khi Ngài chấp-nhận thân-phận làm Con Thiên
Chúa-là-Cha-và-là-Tình-Yêu, rất thực.
Cùng một
cảm-nghiệm với thánh-sử như thế, cũng nên ngâm tiếp lời thơ trên, mà rằng:
“Hoa cười nguyệt rọi, cửa lồng gương;
Lạ cảnh buồn thêm nỗi vấn vương.
Tha thướt liễu in hồ gợn bong,
Hững hờ mai thoảng, gió đưa hương.”
(Hàn Mặc
Tử - Bài Cửa Sổ Đêm Khuya)
Đêm khuya cửa sổ, mở ra chân trời
mới. Chân trời của Chúa, vẫn là 8 mối hoặc 10 mối rất phúc thật, nơi đời thực của
mọi người.
Lm Kevin O’Shea CSsR
Mai Tá lược
dịch
No comments:
Post a Comment